Eilandleiders verliezen historische klimaatzaak tegen Australische regering
De Australische regering is niet nalatig geweest in het beschermen van inwoners van de Straat Torreseilanden tegen klimaatverandering. Dat heeft een Australische federale rechter bepaald in een historische rechtszaak die inwoners van de eilandengroep, tussen het noorden van Australië en Papoea-Nieuw-Guinea, hadden aangespannen.
De regering heeft geen mensenrechten geschonden en hoeft de gemeenschap geen schadevergoeding te betalen, oordeelde rechter Michael Wigney. "Er is momenteel geen wettelijke zorgplicht van de Australische staat om haar burgers te beschermen tegen klimaatverandering." Het is een grote tegenslag voor de inwoners van de eilanden in de Straat Torres.
De zaak werd in 2021 aangespannen door 'oom' Paul Kabai en 'oom' Pabai Pabai, oorspronkelijke bewoners van de eilanden Boigu en Saibai. Ze vertegenwoordigen de bewoners van de Straat Torreseilanden. "Als we ons eiland verliezen, verliezen we alles. Onze cultuur, identiteit, ons leven", zei Paul Kabai.
Onbetwist is de enorme schade die klimaatverandering veroorzaakt op de kwetsbare eilandengroep. "Er bestaat geen twijfel over dat de Straat Torreseilanden en hun inwoners een sombere toekomst tegemoet gaan als er niet dringend actie wordt ondernomen om de klimaatverandering en de gevolgen daarvan aan te pakken", zei rechter Wigney in zijn uitspraak.
Hij accepteerde de stelling van deskundigen dat de eilanden over zo'n dertig jaar onleefbaar zijn als er niet meer actie wordt ondernomen om klimaatverandering te stoppen. Maar de huidige Australische wetten bieden niet de mogelijkheid om de staat hiervoor verantwoordelijk te houden. Klimaatbeleid is een taak van het parlement en het is niet mogelijk om het door een rechtbank af te laten dwingen, concludeerde de rechter.
De Straat Torres is een archipel van zo'n 270 kleine eilandjes ten noordoosten van Australië, waar ruim 4500 mensen wonen. Sommige eilanden liggen op slechts 10 kilometer van Papoea-Nieuw-Guinea.
De eilanden zijn onderdeel van Australië en worden al tienduizenden jaren bewoond. De Straat Torres-bevolking heeft een eigen taal, cultuur en vlag. De cultuur is heel anders dan die van de Aboriginal bevolking op het Australische continent.
Rechter op bezoekEen deel van de zittingen werd op deze laaggelegen eilanden gehouden, zodat rechter Wigney met eigen ogen de gevolgen van klimaatverandering kon zien.
Door de zeespiegelstijging en daaropvolgende erosie verdwijnt steeds meer land onder water. Het grondwater is zout geworden door de zeespiegelstijging waardoor groenten en gewassen niet meer goed groeien.
Ook zorgt de opwarming van de oceaan voor een schaarste aan vis, een belangrijke voedselbron voor de eilandbewoners. Zij zijn steeds afhankelijker van duur geïmporteerd voedsel.
Extreme weersomstandigheden zoals tropische stormen, vloedgolven en overstromingen komen steeds vaker voor en zijn intenser. De bevolking moet telkens opnieuw hun leven opbouwen en de aangerichte schade herstellen.
'Dit is niet alleen mijn pijn'De aanvoerders van de zaak zijn enorm teleurgesteld. "Ik dacht dat we deze zaak zouden winnen, ik ben in shock", zei Paul Kabai tegen de Britse krant The Guardian. "Dit is niet alleen mijn pijn, het is pijnlijk voor alle inheemse én niet-inheemse mensen die worden getroffen door klimaatverandering. Wat moeten we nu tegen onze families zeggen?"
De aanklagers waren geïnspireerd door de baanbrekende zaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat. In 2015 bepaalde een rechtbank in Nederland dat de staat een zorgplicht heeft en daarom de bevolking actief moet beschermen tegen de gevaarlijke gevolgen van klimaatverandering. De zaak leidde tot internationale aandacht. Urgenda heeft de aanklagers geadviseerd in deze zaak.
Hoger beroep overwogenDe regering van de Australische premier Albanese stelt dat het land een ambitieus klimaatbeleid nastreeft. Het doel is om de uitstoot van emissies in 2030 te verminderen met 43 procent ten opzichte van 2005. Maar volgens critici is dat nog altijd niet voldoende om extreme klimaatverandering tegen te houden. Bovendien blijft de regering nieuwe steenkool- en aardgasprojecten goedkeuren.
In september 2022 concludeerde het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties dat Australië de mensenrechten van de oorspronkelijke eilandbewoners in de Straat Torres schendt door niet genoeg te doen om hen te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Hoewel het oordeel van het comité niet bindend was, zorgde het wel voor extra druk op de Australische regering.
Maar de Australische federale rechtbank gaat niet mee in dit oordeel van het Mensenrechtencomité. De aanklagers overwegen in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak.